“Yêu nhau cau sáu bổ ba”: sống sao chân thực, công tâm

Vào nhiều nhà, đôi khi người ta thường thấy những quả cau đám ăn hỏi hay đám cưới (ai đó đem biếu) nằm lăn lóc rồi tự héo khô, không ai màng. Vậy thì có đem bổ ba, bổ tư hay bổ ra bao nhiêu thì cũng có ý nghĩa gì đâu?

Ảnh: internet

Đúng như vậy. Quả cau giờ đây quả là đã khác xưa rồi. Cái thời “hẹn hò nhau miếng trầu quả cau” đang dần dần trôi vào trí nhớ. Cũng vì thói quen ăn trầu mà các cụ nhà ta coi như là một tập tục, một nghi thức tín ngưỡng, một thú vui tiêu khiển đâu có còn hấp dẫn với thanh niên “thời đại A còng” nữa.

Đời thuở nhà ai, các cô gái “mô-đen tân kì” eo thon dáng chuẩn, áo ngắn váy đầm mà cứ luôn miệng nhai trầu bỏm bẻm thì nom quê chết đi được. Mà ăn trầu, hàm răng vốn nõn nà kia không đen xì thì cũng vàng khè xỉn ố.

Thật chẳng ai mê nổi đôi môi ăn trầu thuốc, vừa dày vừa thâm lại rạn chân chim nữa. Cái ngữ ấy chỉ hợp với mấy bà già bán trầu vỏ hay mấy ông đồng bà cốt thích “buôn dưa lê”, lê thê nhai trầu bỏ bã thôi.

Nhưng lùi tìm trong quá khứ, chúng ta phải thừa nhận một điều: Tục ăn trầu, thói quen ăn trầu là một phong tục truyền thống đặc biệt của nhân dân ta.

Miếng trầu là đầu câu chuyện. Ngày xưa, “quả cau ngọt giọng miếng trầu đỏ môi” là biểu trưng cho nét đẹp cần có của mọi cuộc giao tiếp. Miếng trầu còn là vật lấy khước cho đôi lứa giao duyên, nên vợ nên chồng. Khi nhà gái đồng ý nhận lễ trầu cau của nhà trai thì coi như việc “trăm năm tính cuộc vuông tròn” của lứa đôi đã được định đoạt. Và một miếng trầu ngon là một miếng trầu têm khéo (gọn chặt, vừa vôi, dáng đẹp), có vỏ ngon (vỏ cây chay dày, nạc) và dứt khoát là phải có loại cau vừa ý (cau già đẫy quả, ngạt phải dày thịt và không bị “điếc”(ngạt lép)).

Hơn nữa, miếng cau bổ ra dứt khoát không được quá bé. Cau bé khi ăn sẽ không tạo ra một hỗn hợp (lá trầu, cau, vỏ, vôi,…) đạt yêu cầu. Có thế mới đem lại cho người ăn một miếng trầu ngon: đỏ thắm, đậm đà, nhai kĩ vừa thơm vừa có vị ngọt rất đặc trưng. Cô thôn nữ xưa ăn xong miếng trầu má bỗng nhiên bừng bừng đỏ, mắt sáng long lanh, nom rất đẹp, duyên dáng và quyến rũ.

Thường thì, quả cau được người têm trầu dùng dao cau bổ ra làm sáu mảnh là vừa phải. Nếu bổ ra làm nhiều mảnh (tám trở lên) thì rõ ràng rất khó ăn. Nhai sẽ không vừa miệng và hơi nhạt.

Cô gái đảm là cô gái biết têm trầu thạo và bổ cau khéo léo (Chính cô Tấm trong truyện Tấm Cám ngày xưa đã làm nhà vua phải xiêu lòng vì lối têm trầu cánh phượng của cô đó).

Dĩ nhiên, nếu ai đó bổ cau to quá (bốn mảnh hoặc hai, ba mảnh) thì cũng không hợp. Nhưng, thông thường, với tâm lí mến khách, nhiều khi chủ nhà cứ muốn mời miếng cau to hơn bình thường để tỏ rõ thịnh tình của mình. Quả cau sáu kia chỉ được bổ làm ba thể hiện tấm lòng thơm thảo và trọng khách khứa.

Còn khi ghét nhau, tức khí lên, gia chủ sẵn sàng “xả” quả cau kia ra làm mười cho bõ. Quả cau trở thành cái cớ để người ta trút giận. Ghét nhau cau sáu bổ ra làm mười. Đó chính là thông điệp rõ ràng của sự bất hợp tác.

Lẽ đời quả là oái oăm!

Đó cũng chính là một tâm lí rất phổ biến ở đời. Yêu nhau chín bỏ làm mười, thậm chí bảy tám cũng sẵn sàng bỏ làm mười. Nhưng không ưa nhau thì người ta sẵn sàng “chẻ sợi tóc ra làm tư”.

Yêu ai nên tốt, ghét ai nên xấu. Lối ứng xử như vậy rõ ràng là không thoả đáng, kém văn minh.

Dù chuyện trầu cau đã không còn như xưa nữa, nhưng thiết tưởng câu ca dao trên vẫn còn vang bên tai chúng ta và nhắc nhở tất cả chúng ta: Sống sao cho chân thực, công tâm, phải lẽ luôn luôn được coi là một lẽ sống đẹp mà con người cần hướng tới.

PGS-TS. Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)