Chắp cánh sen hồng

Ngoài hoa sen sấy khô, chàng trai 8x còn phát triển một dải sản phẩm từ nguyên liệu là cây sen, gồm đồ gia dụng (khay, nia, đế lót ly...), tranh mỹ thuật, trang trí nội thất, thủ công mỹ nghệ, thời trang (bóp, ví...). Tuy nhiên, phần lớn thời lượng trong cuộc trò chuyện giữa chúng tôi lại tập trung vào những thất bại mà Ngô Chí Công đã trải qua.

Dẫu rằng những thành quả ban đầu của Ngô Chí Công rất đáng khích lệ. Dẫu rằng khoảng 90% doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại. Dẫu rằng có trăm ngàn kiểu thất bại khác nhau mà những vết xe đổ ấy nhiều khi cũng chẳng có nhiều ý nghĩa với những người đi sau.

Tỏ ra tâm đắc với ý kiến cho rằng nếu không dành trọn thời gian cho doanh nghiệp khởi nghiệp thì chắc chắn nó sẽ chết, Ngô Chí Công bổ sung: “Dù dành hết thời gian cho công ty khởi nghiệp chưa chắc nó đã sống”.

“Chàng trai sen khô” Ngô Chí Công. Ảnh: NCC

Ngẫu nhiên, cuộc gặp giữa chúng tôi diễn ra tại một quán cà phê trên đường Cao Thắng (Q.3) mà anh và các cộng sự từng là nhà cung cấp bánh ngọt. Đây cũng là dự án khởi nghiệp chàng trai quê Đồng Tháp tham gia sau khi về nước.

Được biết anh học ngành hóa (thạc sĩ hóa phát triển bền vững Đại học Paris 6). Xem ra chuyên môn được đào tạo có vẻ chẳng liên quan đến công việc trong tiệm bánh Âu, dự án khởi nghiệp đầu tiên của anh?

Tôi thích bếp núc. Kiến thức chuyên môn cũng có thể ứng dụng phần nào vào ẩm thực phân tử, hiểu nôm na là sự kết hợp phản ứng lý - hóa nhằm thay đổi hương vị và cấu trúc món ăn. Tiệm bánh có bốn cổ đông, đều là du học sinh. Dự án chạy được gần một năm. Cuối 2014, chúng tôi ngậm ngùi sang lại toàn bộ máy móc, công thức... Tết năm ấy buồn.

Thất bại đến từ đâu, theo anh? 

Dừng việc kinh doanh, tôi đăng ký học một khóa đào tạo giám đốc điều hành ngắn hạn. Chiêm nghiệm, tôi thấy dự án chết rất... xứng đáng. Có nhiều lý do. Thứ nhất là vấn đề quản trị. Quản trị, tài chính, hậu mãi, văn hóa công ty... là những khái niệm đi học mới biết. Chúng tôi chẳng biết gì ngoài thu - chi. Thứ hai là điểm rơi. Sản phẩm quá mới mẻ so với thị hiếu. Đáng tiếc nhất là tình bạn rạn nứt. Từ ấy về sau, tôi không làm ăn chung với bạn nữa. Nói gọn lại, thất bại là do “ngựa non háu đá”.

Một chút tò mò: gia đình phản ứng như thế nào sau khi anh ngã ngựa?

Thực ra khi khởi nghiệp, tôi chịu áp lực rất lớn từ gia đình, dòng họ. Lại thêm người ta nói ra nói vào, kiểu “đi học Tây cho cố rồi về bán bánh”. Gia đình muốn tôi thi vào công chức, cuộc sống ổn định. Nhưng tôi không chịu. Phần vì tính tôi thẳng, không hợp với môi trường nhà nước, phần khác là tôi cũng không thích sự ổn định. Quan hệ cha con rất căng thẳng, cả tháng trời không nói với nhau một câu. Tôi ở miết trên Sài Gòn. Thực tình cũng có chút ỷ lại vì kinh doanh bằng vốn tự có. Cổ phần góp vào tiệm bánh là tiền làm thêm tôi dành dụm trong thời gian du học. Thế nhưng khi tôi thất bại, gia đình không hề phiền trách.
 
Vậy anh đứng lên như thế nào? 

Té chỗ nào thì đứng lên ở đó. Tôi về quê, mượn tiền gia đình, bắt đầu lại với công nghệ in nước (hydroart) theo hợp đồng nhượng quyền của một doanh nghiệp ở Tây Ban Nha. Công nghệ này khá thịnh hành ở châu Âu, thường ứng dụng trong độ xe. Thay vì dán keo xe, dễ bong tróc, xuống màu... thì sơn. Ngoài xe, công nghệ này còn ứng dụng trên nhiều loại sản phẩm, nón bảo hiểm, gốm... Hoạt động gần một năm thì tôi quyết định để dự án “chết lâm sàng”,  không phát triển nữa. Mãi gần đây, một số dòng xe tay ga xuất xưởng tại Việt Nam bắt đầu áp dụng công nghệ này. Tôi xoay sang làm gốm giả đá, chủ yếu cung cấp cho làng hoa Sa Đéc. Hàng sản xuất ra bán không được. Càng giãy giụa, càng sa lầy.

Và sen đã kéo anh lên? 

Ý tưởng về sen ban đầu cũng không thật rõ ràng, tìm kiếm một cái gì đó để cắm vào đống chậu gốm giả đá chất đống trong kho cho dễ bán. Hai mẹ con tôi cùng thảo luận. Bà nói hai ý. Một là muốn có được sự ủng hộ thì phải nương theo chủ trương. Hai là sản phẩm phải độc đáo, chưa có ai làm, tránh cạnh tranh. Chúng tôi không đủ nguồn lực để hạ giá cũng như chi phí lăng xê. Đồng Tháp sẵn sen. Loài hoa này đẹp nhưng mau tàn. Nghe nói trên Đà Lạt có một nghệ nhân làm được hoa hồng bất tử, tôi mò đến đặt vấn đề. Hóa ra ông đã thử nghiệm thành công hoa sen trong phòng thí nghiệm.

Vậy anh không phải là người đầu tiên tạo ra hoa sen sấy khô? 

Tôi chưa bao giờ khẳng định như vậy. Tôi chỉ là người thúc đẩy hoa sen sấy khô ra thị trường. Nghệ nhân đồng ý hợp tác với điều kiện bảo mật toàn bộ thông tin của ông. Nguyên liệu được vận chuyển lên Đà Lạt. Gia công xong, chuyển tiền, thâu toàn bộ thành phẩm. Tuy nhiên, buổi lễ ra mắt gặp sự cố.

Sản phẩm hoa sen sấy khô. Ảnh: NCC

Trong lễ ra mắt tại TP. Cao Lãnh có sự hiện diện của nhiều lãnh đạo sở ban ngành và giới truyền thông. Còn chừng nửa tiếng là đến giờ khai mạc thì nghệ nhân bất ngờ đổi ý, đòi được phát biểu. Tôi không chịu. Kịch bản phải thay đổi. Cha mẹ tôi bị kéo vào cuộc. Tôi buộc phải nhượng bộ. Sân khấu tôi đầu tư gần trăm triệu đồng trở thành sàn diễn của ông. Chuyện vẫn chưa xong. Khi xem mẫu bao bì, ông không đồng ý nội dung sản phẩm mang tên công ty được gia công bởi ông. Ngược lại, ông là nhà sản xuất, địa chỉ liên hệ rõ ràng còn công ty đóng vai trò là nhà phân phối. Chúng tôi cũng không được độc quyền phân phối sản phẩm.

Sẽ rất rủi ro khi đối tác bất ngờ... khó ở? 

Người ta nắm đằng chuôi. Nhưng tình thế buộc mình phải nhượng bộ. Tôi bàn với mẹ phương án tự nghiên cứu. Trong khoảng thời gian này, tôi vẫn đặt ông gia công khi có đơn hàng. Nhưng tôi ngừng cung cấp thông tin cho ông. Là người bán hàng trực tiếp, tôi tiếp nhận mọi phản hồi của thị trường, từ chất lượng sản phẩm, những trục trặc phát sinh trong quá trình vận chuyển, tác động của môi trường vì điều kiện khí hậu ở Đà Lạt và đồng bằng rất khác nhau...

Cần bao lâu để anh chủ động được công nghệ?

Sáu tháng. Việc đầu tiên là liên lạc với các giáo sư ở Pháp. Công nghệ này hóa ra cũng không mới. Nhưng quá trình nghiên cứu khá gian nan. Cơ sở vật chất không có. Tôi cũng không thể chia sẻ với đồng nghiệp vì các bạn hạn chế chuyên môn. Người duy nhất tôi có thể trao đổi là mẹ tôi. Thực tế là đã có những lúc tôi nản chí. Nhưng mẹ tôi không chịu. Bỏ ngang khiến tiền của đầu tư trở thành chi phí chìm. Bà động viên tôi tiếp tục nghiên cứu, tiếp tục châm thêm tiền nhập khẩu hóa chất. Vào một ngày đẹp trời, tôi cán đích. Thậm chí kết quả nghiên cứu còn đi xa hơn kỳ vọng, khắc phục được nhược điểm của công nghệ. Hoa sấy thường chỉ có một màu. Tôi giữ được hai màu trắng và hồng của cánh, màu vàng của nhụy. Thành quả của tôi có bàn tay của mẹ tôi. Bà là cổ đông lớn nhất của tôi.

Đến giờ, anh đã cai được “sữa mẹ”? 

Mẹ tôi không phải châm thêm nữa. Chưa có lời nhưng công ty đã cân đối được.

Anh có nhắc đến ý làm đúng chủ trương sẽ được hỗ trợ. Cụ thể, những doanh nghiệp khởi nghiệp ở Đồng Tháp được hỗ trợ như thế nào từ chính quyền địa phương? 

Chính quyền hỗ trợ chủ trương. Thủ tục hành chính gọn lẹ. Tôi đổi giấy phép kinh doanh trong ngày. Khi tham gia hội chợ, chính quyền hỗ trợ toàn bộ chi phí gian hàng từ nguồn kinh phí xúc tiến thương mại. Quà tặng cho đối tác của các sở ban ngành là sản phẩm của doanh nghiệp khởi nghiệp. Nhiều người nói lãnh đạo Đồng Tháp chơi sang. Vô phòng họp là nghe mùi tinh dầu. Đấy không phải là sản phẩm của tôi, mà là của một bạn khác, cũng mới khởi nghiệp tại quê nhà. 

Đấy là sự kết nối, tương trợ chính đáng của chính quyền và doanh nghiệp. Còn những doanh nghiệp khởi nghiệp tại Đồng Tháp gặp nhau như thế nào?

Tôi cho rằng kết nối là câu chuyện của thị trường, chứ không phải ý chí chủ quan của nhà lãnh đạo. Các doanh nghiệp sẽ tự tìm đến với nhau nếu miếng bánh to hơn. Chẳng hạn, tôi bán nón làm từ lá sen, còn một bạn khác bán khăn rằn có thể làm quai nón. Mỗi người có 100 khách. Nếu kết hợp với nhau, rất có thể lượng khách hàng sẽ nhiều hơn con số 100! 

Mộc Công thực hiện