Bộ ba tiểu thuyết mang tính đột phá về đời sống nông thôn Trung Hoa của Pearl S. Buck

Bộ tác phẩm này đã có những mô tả mang tính đột phá về đời sống nông thôn Trung Quốc, hiện lên trong bối cảnh là một quốc gia đang trải qua những biến chuyển chính trị khiến nó thay đổi tới tận gốc rễ.

Pearl S. Buck là một người Mỹ lớn lên trên đất nước Trung Hoa và đã dành phần lớn sự nghiệp văn chương của mình để viết về mảnh đất này.

Là con gái một nhà truyền giáo tại Chiết Giang, bà nói được cả tiếng Anh và tiếng Trung, đôi khi được người ta gọi bằng cái tên Trại Trân Châu. Sau quãng thời gian về Mỹ theo học đại học, bà trở lại Trung Quốc.

Nữ tiểu thuyết gia Pearl S. Buck, người phụ nữ Mỹ đầu tiên đạt giải Nobel Văn học.

Năm 1917, sau khi kết hôn với mục sư John Lossing Buck, bà theo chồng đi truyền giáo tại miền Bắc Trung Quốc. Họ đã đến sống tại một thị trấn nhỏ thuộc tỉnh An Huy, rồi chuyển tới Nam Kinh, nơi họ sống với nhau trong vòng mười ba năm. Gia đình Pearl S. Buck đã nếm trải giai đoạn hỗn loạn bậc nhất trong lịch sử Trung Quốc vào đầu thế kỷ XX.

Cùng với nét độc đáo của văn hoá Trung Quốc, sự thấu hiểu, tình yêu mến và tâm hồn nhạy cảm của mình, Pearl S. Buck đã tạo nên nền móng vững chắc cho bộ ba tác phẩm Đất lành, Đời con, Ly tán, cũng như nhiều tác phẩm khác của bà viết về đất nước này.

Cuốn tiểu thuyết đầu tay Gió Đông gió Tây của bà đã gây được tiếng vang nhưng phải đến khi Đất Lành ra đời mới thực sự tạo nên bước đột phá.

Đất lành được xuất bản vào năm 1931 ngay sau cuộc Đại suy thoái ở Mỹ và cuộc nội chiến tại Trung Quốc, là câu chuyện về cuộc đời thăng trầm của người nông dân Vương Long, từ con người xuất thân khiêm nhường đến khi trở thành một địa chủ giàu có. Tác phẩm cũng là cái nhìn lướt nhanh về một vùng đất còn nhiều điều bí ẩn, cũng như đời sống nội tâm ẩn sâu trong lòng Trung Quốc.

Mặc dù tác phẩm chủ yếu tập trung vào đời sống nông thôn vốn dường như đứng bên lề mọi sự đổi thay nhưng Vương Long đã có dịp được tiếp xúc với các lực lượng xã hội rộng lớn hơn.

Khi ở thành phố Giang Tô (Nam Kinh), anh đã nghe thấy những cuộc nói chuyện về cách mạng và chứng kiến việc tuyển mộ lính trong thành phố chuẩn bị cho chiến tranh. Sau đó, một đội quân cách mạng đến và bạo lực đám đông nổ ra. Bầu không khí và các sự kiện được mô tả tại đây dựa trên tình trạng bất ổn xã hội ngày càng gia tăng ở Trung Quốc đầu những năm 1900.

Đất Lành như tên gọi, là câu chuyện về đất và người, về tình yêu và hy sinh, về giàu có và nghèo khổ, dục vọng và giản đơn. Là câu chuyện về nông dân, được kể bằng giọng nông dân. Trong đó không có các kỹ thuật hành văn phức tạp mà chỉ có lời kể, kể và kể.

Bộ ba tác phẩm Đất lành, Đời con, Ly tán của Pearl S. Buck.

Tiểu thuyết Đời con tiếp nối mạch Đất lành với sự biến chuyển thời cuộc. Nếu bối cảnh Đất lành là xã hội phong kiến triều Thanh, khi Nho giáo còn tồn tại, các giá trị như hiếu đễ, trọng nam khinh nữ được đề cao, thì đến Đời con, những giá trị này dần bị phá bỏ.

Nhân vật chính của Đời con là Vương Mãnh Hổ, từ đứa con căm hận cha, bỏ nhà ra đi, tự tìm đường sống riêng, trở thành một lãnh chúa, tướng quân lừng lẫy, uy quyền một vùng.

Song, cũng như tập đầu, tập kế tiếp này cũng có những mặt đối nghịch, giữa Mãnh Hổ và hai anh, giữa Mãnh Hổ và con trai, Vương Nguyên – như một dấu chuyển sang Ly tán.

Các tình tiết trong Ly tán, tập ba và tập cuối của bộ truyện diễn ra trong thời kỳ hiện đại, đúng hơn là giai đoạn giao thời của xã hội Trung Quốc khi các giá trị xã hội cũ không còn, các giá trị xã hội mới đang thành hình.

Theo các dịch giả Nguyễn Tuấn Bình, Nguyễn Vân Hà, Nguyễn Quang Huy, Ly tán khá gần gũi nhất với bạn đọc hiện đại, bởi nó đầy ắp những đối nghịch do thời cuộc, do khoảng cách thế hệ, được khắc họa đậm nét, tinh tế, nhiều chỗ gây xúc động dẫu mông lung y như tuổi trẻ chênh vênh giữa ngã ba cuộc đời.

Song rốt cuộc, cái đọng lại không phải là đúng sai trong cuộc chiến giữa cái cũ và cái mới, giữa thế hệ trước và thế hệ sau, mà là tình người, như Nguyên dành cho cha vào thời khắc cuối đời và nhìn về tương lai tươi sáng của mình.

Sau Đất lành, Đời con, Ly tán, Buck vẫn tiếp tục cho ra đời nhiều tác phẩm khác, đề cập tới Cách mạng Văn hóa ở Trung Quốc và muôn mặt đời sống của đất nước đang thay da đổi thịt này.

Nét đặc trưng trong các tác phẩm của Buck là việc bà đã khai thác nhiều điểm khác biệt giữa phương Đông và phương Tây, giữa truyền thống và hiện đại và thường khắc hoạ kiếp sống lầm than của tầng lớp dưới đáy xã hội trước những biến động của nó.

Tùng Lâm